Quảng Ninh – vùng đất không chỉ nổi tiếng bởi danh thắng vịnh Hạ Long kỳ vĩ, mà còn là cái nôi tâm linh của Phật giáo Việt Nam. Đây là nơi khởi nguồn của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử do vua Trần Nhân Tông sáng lập, gắn liền với hàng trăm ngôi chùa, am thiền cổ kính trải dài từ Uông Bí đến Đông Triều. Trong không gian linh thiêng ấy, hình ảnh mộ tháp đá ở Quảng Ninh hiện lên như những cột mốc trường tồn đánh dấu dòng chảy của đạo pháp và đạo đức.
Tại các khu vực như Yên Tử, chùa Quỳnh Lâm, chùa Ngọa Vân, chùa Ba Vàng hay chùa Lôi Âm, những tháp mộ đá không chỉ là nơi an vị xá lợi, tro cốt của các vị tổ sư mà còn là biểu tượng sống động cho tinh thần tu học, từ bi và giác ngộ trong Phật giáo Việt.
Nếu lăng mộ thể hiện lòng hiếu đạo, thì mộ tháp đá ở Quảng Ninh lại mang chiều sâu hơn – vừa thể hiện triết lý Phật giáo, vừa truyền tải vẻ đẹp của kiến trúc cổ, của thời gian và tâm linh.
Xem thêm: Mộ tháp đá Cà Mau – Di sản tâm linh trường tồn từ Đá mỹ nghệ Thành Nhân
1. Mộ tháp đá ở Quảng Ninh – Nguồn gốc và ý nghĩa
1.1. Mộ tháp đá là gì?
Mộ tháp đá là công trình kiến trúc tâm linh, thường được xây dựng trong khuôn viên chùa để lưu giữ xá lợi, tro cốt của các vị tổ sư, cao tăng sau khi viên tịch. Công trình này có hình dáng mô phỏng bảo tháp – biểu tượng của trí tuệ, giải thoát và sự viên mãn trong Phật giáo.
1.2. Vai trò trong dòng chảy Phật giáo Trúc Lâm
Tại Quảng Ninh, mộ tháp đá là một phần không thể thiếu trong các khu tổ đường, vườn tháp nơi từng là trung tâm tu học lớn. Những công trình này không chỉ tôn vinh công lao của người khai sáng đạo pháp mà còn là dấu ấn tâm linh trường tồn, gắn bó với đời sống tu tập của tăng ni, Phật tử và người dân vùng Đông Bắc.
2. Những địa danh nổi bật có mộ tháp đá ở Quảng Ninh
2.1. Yên Tử – Cội nguồn thiền phái Trúc Lâm
Khu di tích Yên Tử là nơi có hệ thống tháp mộ đá cổ lâu đời nhất ở Quảng Ninh. Khu vực này có hơn 100 mộ tháp lớn nhỏ như tháp Huệ Quang – nơi đặt xá lợi vua Trần Nhân Tông, cùng các tháp tổ sư, trụ trì qua các đời. Các tháp đá được xây bằng đá núi Yên Tử, chạm khắc đơn giản nhưng mang chiều sâu tâm linh.
2.2. Chùa Quỳnh Lâm – Trường Phật học cổ xưa
Nằm tại Đông Triều, chùa Quỳnh Lâm từng là trung tâm hoằng pháp lớn thời Trần – Lê. Trong khuôn viên chùa còn lưu giữ nhiều tháp mộ đá của chư tổ, trong đó có các tháp khắc chữ Hán cổ, hoa văn sen, mây trời đầy nghệ thuật.
2.3. Chùa Ngọa Vân – Nơi viên tịch của Phật hoàng Trần Nhân Tông
Tại chùa Ngọa Vân, bên cạnh đền thờ Phật hoàng là khu tháp mộ đá tổ được xây dựng bằng đá xanh, đơn sơ mà uy nghi. Đây là điểm hành hương linh thiêng nhất đối với các tín đồ Thiền phái Trúc Lâm.
3. Kiến trúc và nghệ thuật mộ tháp đá ở Quảng Ninh
3.1. Hình dáng và cấu trúc
Các tháp mộ đá ở Quảng Ninh thường có thiết kế:
Tháp tròn mái chồng: mô phỏng bảo tháp Ấn Độ, nhiều tầng, đỉnh nhọn.
Tháp vuông lồng mái: phong cách cổ thời Trần – Lê.
Tháp lục giác đài sen: thanh thoát, phổ biến ở các chùa mới xây.
Cấu trúc gồm 3 phần:
Chân đế: vững chắc, chạm khắc sóng nước hoặc sen.
Thân tháp: có ô chạm ghi pháp hiệu, tiểu sử, năm viên tịch.
Đỉnh tháp: hình bảo bình, bánh xe pháp hoặc hoa sen.
3.2. Chất liệu đá sử dụng
Do địa hình Quảng Ninh có nhiều núi đá vôi, các mộ tháp thường làm từ:
Đá núi Yên Tử: cứng, vân đẹp, màu xám nâu hoặc xám trắng.
Đá xanh Thanh Hóa: nhập về, dùng cho công trình có quy mô lớn.
Đá granite tự nhiên: sang trọng, bền vững, thường dùng trong chùa mới.
4. Hoa văn và ngôn ngữ điêu khắc trên mộ tháp đá
4.1. Hoa văn biểu tượng Phật giáo
Các nghệ nhân xưa khéo léo sử dụng biểu tượng Phật pháp như:
Hoa sen – biểu tượng thanh tịnh, vô nhiễm.
Bánh xe luân hồi – biểu thị vòng quay nhân quả.
Mây trời, hạc tiên, rồng hóa sen – mang tính chất huyền ảo, thăng hoa.
4.2. Chữ Hán – Nôm và phong cách thiền
Nhiều tháp đá cổ tại Yên Tử khắc bài kệ, pháp hiệu, câu thiền ngữ bằng chữ Hán cổ, mang đậm phong cách Trúc Lâm như:
“Sắc sắc không không, vô tướng vô ngã”
“Nhất tâm phụng đạo, vạn pháp quy chân”
5. Vai trò của mộ tháp đá trong đời sống Phật tử Quảng Ninh
5.1. Tưởng niệm và tri ân người khai sáng đạo pháp
Mỗi ngọn tháp là nơi lưu giữ xá lợi quý báu, thể hiện lòng biết ơn với những bậc chân tu đã dày công truyền pháp, hoằng dương Phật pháp trong suốt nhiều thế hệ.
5.2. Không gian hành hương và thiền định
Các khu mộ tháp đá ở Quảng Ninh là điểm dừng chân không thể thiếu trong hành trình hành hương về Yên Tử, Ngọa Vân hay Ba Vàng. Đây là nơi để chiêm bái, ngồi thiền, kết nối tâm linh giữa người sống và đạo lý giải thoát.
5.3. Gìn giữ văn hóa bản địa
Các tháp mộ không chỉ mang ý nghĩa Phật giáo mà còn là một phần di sản văn hóa Quảng Ninh. Chúng góp phần bảo tồn kiến trúc cổ, phong cách nghệ thuật chạm khắc và tín ngưỡng dân gian.
6. Bảo tồn và phát huy giá trị mộ tháp đá ở Quảng Ninh
6.1. Bảo tồn các tháp cổ
Nhiều tháp đá tại Yên Tử, chùa Quỳnh Lâm đã hàng trăm năm tuổi, đang được trùng tu theo tiêu chuẩn bảo tồn di sản. Mỗi chi tiết đều được phục dựng kỹ lưỡng để giữ nguyên tính nguyên bản.
6.2. Phát triển đá mỹ nghệ địa phương
Các chùa mới ở Quảng Ninh đang hợp tác với nghệ nhân từ Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An để thiết kế mộ tháp đá theo phong cách cổ, đồng thời đào tạo thợ đá địa phương kế thừa nghề truyền thống.
6.3. Gắn với du lịch tâm linh
Mộ tháp đá dần trở thành một phần trong các tour hành hương – du lịch tâm linh, đặc biệt trong tuyến Đông Triều – Uông Bí – Yên Tử. Giá trị tinh thần và nghệ thuật từ các tháp góp phần nâng cao sức hút du lịch văn hóa Quảng Ninh.
7. Lưu ý khi xây dựng mộ tháp đá tại chùa Quảng Ninh
Chọn vị trí hợp phong thủy: thường đặt phía sau chánh điện, hoặc tại khu tổ đường.
Chất liệu đá nên đồng bộ với tổng thể chùa: phù hợp địa hình, khí hậu vùng núi.
Họa tiết nên giữ nguyên bản phong cách Trúc Lâm: tối giản, thanh tịnh, sâu sắc.
Quy trình an vị xá lợi phải tuân theo nghi lễ Phật giáo truyền thống.
Kết luận: Mộ tháp đá ở Quảng Ninh – Ánh sáng từ bi giữa lòng núi thiêng
Mộ tháp đá ở Quảng Ninh không đơn thuần là nơi lưu giữ tro cốt hay xá lợi, mà còn là biểu tượng vĩnh cửu của trí tuệ, đạo đức và sự tiếp nối Phật pháp qua nhiều thế hệ. Những ngọn tháp sừng sững giữa núi rừng Yên Tử, trong không gian chùa linh thiêng, là lời nhắc nhở về con đường tu tập, về chân lý vô thường và sự giải thoát tối thượng của nhà Phật.
Giữ gìn và phát huy giá trị các mộ tháp đá chính là gìn giữ căn cốt của văn hóa Phật giáo Việt, là lan tỏa ánh sáng từ bi trong cuộc sống hiện đại đầy xáo trộn.
- CS1: Làng Nghề Đá Ninh Vân, Hoa Lư, Ninh Bình
- CS2: 39 Đường số 2F, An Lạc, Bình Tân, Hồ Chí Minh
- Hotline: 0949 039 191 – 0965 97 87 87
- Website: Mộ tháp đá
